بازار؛ گروه راه و مسکن: فرونشست زمین در ایران بیش از پنج برابر متوسط جهانی است و آمارها نشان می دهد که ایران رتبه چهارم فرونشست در دنیا را دارد و ۲۹ استان کشور نیز درگیر آن هستند. این آمارها خبر از بحرانی‌شدن وضعیت فرونشست در ایران می‌دهد.
اگر چه پدیده فرو نشست تنها مختص به ایران نیست و یک پدیده جهانی است و ۱۵۰ کشور با آن درگیر هستند اما گزارش های اخیر سازمان نقشه برداری کشور نشان می دهد که سرعت این پدیده در ایران رشدی فزاینده داشته است.
اما کشیده شدن فرونشست زمین به تهران کشور نشان می دهد که بی توجهی به برداشت های بی رویه آب از منابع زیر زمینی این موضوع علاوه بر اینکه حواشی شهرها و روستاها را تحت تاثیر قرار داده به داخل شهرها و حتی پایتخت کشور هم کشیده شده است.
در حال حاضر در تهران بیشترین نرخ فرونشست مربوط به منطقه غرب و جنوب غرب است که به سمت جنوب شرق و ورامین کشیده شده است
علی جاویدانه رییس سازمان نقشه برداری چندی پیش در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری بازار مبنی بر اینکه کدام مناطق تهران دارای فرونشست زمین هستند ادامه داد: در حال حاضر در تهران بیشترین نرخ فرونشست مربوط به منطقه غرب و جنوب غرب است که به سمت جنوب شرق و ورامین کشیده شده است.
نخستین گزارش رسمی درباره فرونشست زمین در ایران سال ۸۳ از سوی سازمان نقشه‌برداری کشور منتشر شد و در اختیار مسئولان دولت و مدیریت بحران کشور قرار گرفت. البته تغییرات ارتفاعی در منطقه تهران، اولین بار در شمال بزرگراه آزادگان در سال ۱۳۸۰ اتفاق افتاد که در مقایسه با سال ۱۳۷۱، فرونشستی معادل ۱,۲ متر در یک بازه ده ساله مشاهده شد. این پدیده در ایران از حدود سال ۱۳۴۷ در دشت رفسنجان دیده شده بود و سپس نشانه‌های سال ۶۶ در اصفهان خود را نشان داد.
رییس سازمان نقشه برداری معتقد است برخی مناطق تهران دارای فرو نشست زمین هستند اما از اعلام آن خودداری می کنیم. چون این گزارش ها محرمانه هستند و دوست نداریم مردم دچار نگرانی شوند بلکه علاقمند هستیم تا مسئولان به فکر چاره باشند.
معصومه آمیغ پی رییس اداره ترازیابی دقیق و تداخل سنجی راداری این سازمان نیز با اشاره به اینکه نرخ بیشینه فرونشست از ۲۰.۶ سانتی متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ به ۱۳.۲ سانتی متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ رسیده است.
فرونشست زمین یکی از مخاطرات جدی است که متاسفانه به علت استخراج بی رویه منابع آب زیرزمینی در مناطق گسترده‌ای از کشور در ۲۵۴ منطقه در حال رخ دادن است
آمیغ پی ادامه داد: فرونشست زمین یکی از مخاطرات جدی است که متاسفانه به علت استخراج بی رویه منابع آب زیرزمینی در مناطق گسترده‌ای از کشور در ۲۵۴ منطقه در حال رخ دادن است.
وی خاطرنشان کرد: این پدیده در صورت عدم مدیریت صحیح می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را برای مناطق دچار آن ایجاد کند. فرونشست می‌تواند باعث تغییر ناهمسان در سازه‌های انتقال آب و نیرو، شکست و یا بیرون‌زدگی لوله جدار چاه‌ها، ایجاد اختلال در بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، کاهش برگشت‌ناپذیر تمام یا بخشی از منابع مخازن آب زیرزمینی در نتیجه از بین رفتن یا کاهش تخلخل مفید نهشته‌ها، کاهش میزان نفوذپذیری سطحی و پیرو آن گسترش پهنه‌های بیابانی و سیلابی شده و در نهایت تخریب شریان‌های حیاتی، زیرساخت‌ها و سازه‌های مهم را موجب شود. مسلماً شناسایی محدوده‌ها و الگوی فرونشست و برآورد نرخ آن نقش به‌سزایی در مدیریت وکنترل این پدیده خواهد داشت.
آمیغ پی افزود: سازمان نقشه‌برداری کشور به‌عنوان متولی پایش تغییرات پوسته زمین در راستای تحقق اهداف برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح مصوب ۲۴ آذر ۱۴۰۰ شورای عالی مدیریت بحران کشور، با در اختیار داشتن تجهیزات مورد نیاز و افراد متخصص در اندازه‌گیری و تحلیل نتایج، اقدام به تهیه نقشه‌های فرونشست و اعلام نرخ آن در سطح کشور با استفاده از داده‌ها و اطلاعات مکانی موجود، شبکه‌های مبنایی مختلف و تصاویر ماهواره‌ای کرده است.
این مقام مسئول در سازمان نقشه برداری کشور اذعان کرد: از طرفی به علت مخاطرات جدی پدیده فرونشست در مناطق مسکونی و شهری، پایش میزان فرونشست مناطق شهری یکی از مطالعاتی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت و رشد و تغییرات غیر معمول میزان فرونشست در این مناطق باید بررسی شود.
وی ادامه داد: با توجه به اهمیت استان و شهرستان تهران و از آنجایی برخی از مناطق شهری و سازه‌های مهم در منطقه فرونشست واقع شده، پایش مداوم پهنه فرونشست تهران از سال ۱۳۸۰ در دستور کار سازمان نقشه‌برداری کشور قرار دارد و بر این اساس محاسبات ماهیانه و سالیانه بر اساس پردازش‌های راداری و محاسبات ژئودتیکی صورت گرفته است.
بررسی وضعیت تغییر ارتفاعی مسیرهای ترازیابی درجه یک نشان دهنده فرونشست دشت شهریار بود. نتایج نشان دهنده نشستی معادل ۲۰.۱ متر در طول ۹ سال در ایستگاه ترازیابی واقع در در امتداد بزرگراه آزادگان بود
وی تصریح کرد: بررسی وضعیت تغییر ارتفاعی مسیرهای ترازیابی درجه یک نشان دهنده فرونشست دشت شهریار بود. نتایج نشان دهنده نشستی معادل ۲۰.۱ متر در طول ۹ سال در ایستگاه ترازیابی واقع در در امتداد بزرگراه آزادگان بود.
رئیس اداره ترازیابی سازمان نقشه برداری کشور گفت: همچنین بر اساس مقایسه ارتفاع بنچ مارک‌های ترازیابی در سال ۱۳۸۰ مناطق متعددی از فرونشست در کشور شناسایی شد. تمام این مسیرها در حوزه آبخوان‌هایی که با کاهش سطح آب زیر زمینی مواجه بودند، قرار داشتند.
وی تأکید کرد: به منظور بررسی گستره فرونشست پس از این به کارگیری تکنیک تداخل سنجی راداری در دستور کار قرار گرفت و نقشه‌های پهنه و نرخ فرونشست دشت‌های کشور از جمله دشت تهران با استفاده از این تکنیک و با صحت سنجی نتایج آن با مشاهدات ترازیابی دقیق و مشاهدات GPS در سازمان نقشه برداری انجام شد.
بر اساس پردازش‌های راداری بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ نشان دهنده کاهش چشمگیر نرخ بیشینه فرونشست از ۲۰.۶ سانتی متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ به ۱۳.۲ سانتی متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ رسیده است
آمیغ پی بیان کرد: نتایج آخرین محاسبات و پردازش‌های انجام شده نسبت به نقشه پهنه فرونشست مناطق شهری شهر تهران بر اساس پردازش‌های راداری بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ نشان دهنده کاهش چشمگیر نرخ بیشینه فرونشست از ۲۰.۶ سانتی متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ به ۱۳.۲ سانتی متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ رسیده است.
فرونشست زمین موجب افزایش خطرات سیلاب، خسارت به ساختمان‌ها، فونداسیون‌ها و زیرساخت‌ها، اختلال در مدیریت آب و بخش‌های مرتبط و افزایش هجوم آب شور در نواحی ساحلی می‌شود. این پدیده در ایران در سال‌های اخیر رشد داشته و به گفته کارشناسان در صورت عدم توجه و سیاست‌گذاری‌های ضروری برای مقابله با آن می‌تواند تبدیل به بحران پردامنه‌ای در کشور شود.
